W dniu 7 maja 2016 r. Zarząd Koła SEiRP w Gorlicach i IPA Gorlice zorganizowali wycieczkę na Słowację do miasta Lewocza i do Zamku Spiskiego. Centrum tego miasta oraz  Zamek Spiski leżący na terenie Żehry  27.06.1993 r. zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.

Miasto Lewocza w średniowieczu było głównym ośrodkiem specjalnej jednostki administracyjnej - Związku Sasów Spiskich. Król Stefan V nadał miastu przywileje wolnego miasta królewskiego: autonomię sądownictwa, prawo do wykonywania rzemiosła, eksploatacji lasów handlu i składowania towaru. Gwarantowało to miastu przypływ towaru i pieniędzy. Miasto było na skrzyżowaniu dróg handlowych z Pomorza, przez Kraków na Bałkany (droga handlowa Via Magna) i ze wschodu na zachód. Do miasta wjeżdża się przez Koszycką Bramę, będącą częścią murów obronnych z przełomu XIII i XIV w.,które opasały miasto na długości 2,5 km.  Spora część fortyfikacji zachowała się w dobrym stanie, ale w dużej części zostały zrekonstruowane. W Lewoczy znajduje się jeszcze Brama Polska i Menhardska Miejska Brama. W skład tych fortyfikacji wchodziło jeszcze 6 baszt. Centrum miasta to rozległy rynek zwany Placem Mistrza Pawła na planie prostokąta, który otacza około 60 kamienic mieszczańskich i domów patrycjuszy  z licznymi gotyckimi i renesansowymi ozdobami. Najokazalszą kamienicą jest Dom Turzonów, zwieńczony misterną renesansową attyką, należał do lewockiego rodu bankierów i kupców. Nad rynkiem dominuje wieża Katedry św. Jakuba z XIV w. o wysokości 75 m. W kościele tym znajduje się 11 gotyckich i renesansowych ołtarzy. Najcenniejszym z nich jest ołtarz główny św. Jakuba Apostoła z XVI w. o  wysokości  18,62 m (najwyższy gotycki ołtarz na świecie) wykonany przez Mistrza Pawła z Lewoczy, uznanego za najwybitniejszego słowackiego twórcę średniowiecza. Poza tym w kościele można podziwiać renesansowe organy, barokową ambonę, drewniane ławy mieszczan i dużo gotyckich malowideł ściennych. Mieliśmy okazję na naszej „turystycznej drodze” zamienić kilka zdań przy wrotach do katedry z biskupem Kapituły Spiskiej - bp Štefanem Sečką, którego nasz przewodnik przez nieświadomie popełniony nietakt „faux-pas” , „zdegradował” biskupa do rangi proboszcza. Kolejną osobą ze świata dyplomacji jaką zobaczyliśmy była Pani Irina Bokowa – Dyrektor Generalny ONZ do spraw Nauki, Oświaty i Kultury (UNESCO), bułgarka z pochodzenia, która pełni już drugą kadencję tą funkcję i jest pretendentką na sekretarza generalnego ONZ. Ogólnie było tam trochę zamieszanie: obstawa policyjna, ochrona, agenci, TV i wywiady z powyższymi osobami. Obok kościoła stoi ratusz z renesansowymi arkadowymi podcieniami. Pierwotnie wybudowany był w stylu gotyckim, ale po pożarze i przebudowie utracił pierwotne gotyckie cechy, które przysłoniły renesansowe loggie z podcieniami i przyporami. Budowę nowego budynku ukończono w 1615 r. Do ratusza w połowie XVII w. dobudowano dzwonnicę połączoną zadaszeniem z ratuszem. Obecnie w ratuszu znajduje się Muzeum Spiskie Lewoczy. Za ratuszem znajduje się "Klatka hańby" z XVI w.- ażurowa stalowa kuta klatka, która pełniła rolę pręgierza dla występnych kobiet. Kobiety, które po zmierzchu ośmieliły się chodzić po ulicach bez mężczyzn zamykano na dobę w tej klatce. W południowej części rynku znajduje się Kościół ewangelicki na planie greckiego krzyża, zbudowany w klasycystycznym stylu z dachem w formie ogromnej kopuły. Za budynkiem gimnazjum z XIII w, znajduje się stary kościół Królowej Aniołów zwany gimnazjalnym, gdyż połączony jest z budynkiem gimnazjum. Kościół ten początkowo zbudowany był w stylu gotyckim  w XIV w, a później przebudowany w stylu barokowym. Kościół połączony jest ze starym klasztorem franciszkańskim i rajskim ogrodem. We wnętrzu znajdują się liczne zabytki, ale niestety nie zobaczyliśmy, gdyż kościół był zamknięty. Za kościołem w części murów miejskich znajduje się Polska Brama. Po wejściu schodami na mury zobaczyliśmy w oddali Mariańską Górę z Bazyliką Mniejszą Wniebowzięcia Matki Boskiej, do którego prowadzi lipowa aleja z poł. XIX w. z 5 kapliczkami. Sanktuarium Maryjne na Mariańskiej Górze w 1995 nawiedził papież Jan Paweł II. Co roku 2 lipca przybywają tu pielgrzymki z całej Słowacji i zagranicy. Około 13 km od Lewoczy, przed zjazdem do Spiskiej Kapituły po prawej stronie zauważymy trawertynowe wzgórze z kaplicą św. Krzyża na szczycie, gdzie u podnóża znajduje się parking a z boku rozlewisko, które powstało w wyniku osadzania się  minerałów: kalcytu i aragonitu, czyli odmian węglanu wapnia rozpuszczonego w źródlanych wodach wydobywających się z wykonanego odwiertu tworząc gejzer. Kopiec ten nazywa się „Siwa Broda” z uwagi na utworzoną formę przypominającą brodę.

Kolejnym celem naszej wycieczki było zwiedzanie Zamku Spiskiego. Jest on zabytkowym kompleksem zamkowym na Słowacji z przełomu XI i XII wieku i zaliczany jest do największego tego typu w Europie Środkowej, cały kompleks zamkowy zajmuje powierzchnię ok. 4 ha. Najstarsza pisemna wzmianka o zamku pochodzi z 1120 roku. Początkowo pełnił on rolę twierdzy granicznej państwa węgierskiego, potem stał się na kilka stuleci siedzibą żupana spiskiego. W 1241 roku Zamek Spiski oparł się atakom Tatarów. W drugiej połowie XV wieku wykonał jego przebudowę nowy właściciel Stefan Zapolya, który chciał tutaj stworzyć reprezentacyjną siedzibę szlachecką. W kompleksie zamkowym wybudował pałac, salę rycerską i kaplicę świętej Elżbiety. Kolejnymi właścicielami zamku byli Turzonowie, którzy przebudowali część zabudowań zamkowych w stylu renesansowym. Ostatnimi właścicielami zamku byli członkowie rodu Csaky. W ich rękach warownia pozostawała aż do końca II wojny światowej, kiedy to stała się własnością państwową. W 1780 roku zespół zamkowy zniszczył pożar i Zamek Spiski zmienił się w ruinę. Dopiero w ostatnich latach po dokładnych badaniach naukowych dokonano wiele napraw, konserwacji obwarowań i pałaców a niektóre fragmenty zamku zrekonstruowano. Z zamku usytuowanego na górze skalnej widoczna jest Spiską Kapitułę, Spiskie Podgrodzie i Kościół Żehra. Spiskie Podzamcze jest dzisiaj siedzibą wznowionego biskupstwa spiskiego. Kapituła Spiska, która często porównywana jest z Watykanem i nazywana jest „Słowackim Watykanem” jest małym cerkiewnym miasteczkiem, z mnóstwem cennych zabytków, gdzie znajduje się urząd biskupi. Najcenniejszymi zabytkami Kapituły są: Katedra św. Marcina, Pałac biskupi i Wieża Zegarowa.

Po zwiedzeniu tej części „Spiskiej Krainy” udaliśmy się w drogę powrotną i po pożegnaniu przewodnika Sławomira Wykę w Muszynie powróciliśmy do Gorlic ok. godz.20.00.

Sporządził: Mirosław JANIK